Hà nội có hàng ngàn con ngõ. Ngõ có từ bao giờ, không thấy tài liệu nào nói rõ. Nhưng chắc chắn, trước khi hình thành đô thị Hà Nội thì ngõ đã có rồi. Bởi rất nhiều ngõ được bắt đầu từ những con đường làng nhỏ hẹp ngoắt ngéo, quanh co. Thành phố càng phát triển, càng đô thị hóa thì càng thêm nhiều ngõ. Cũng như đô thị. Ngõ cũng có cấp của nó. Thứ nhất là ngõ. Thứ nhì là hẻm. Và thứ ba là ngách.
Nếu nhìn trên bản đồ vệ tinh, thì chúng ta dễ dàng nhận thấy sau những con đường, những dãy phố khang trang, bóng bẩy, nườm nượp người xe tấp nập và huyên náo suốt ngày đêm, là một hệ thống ngõ ngách chằng chịt, nơi cư trú của ¾ dân số đô thị. Đó là một xã hội nửa làng, nửa phố. Tại sao lại nói như vậy. Bởi vì, lối sống của cộng đồng dân cư trong những con ngõ, ngách, hẻm tuy bây giờ là phường, là tổ dân phố, nhưng vẫn chịu ảnh hưởng rất sâu sắc lối sống cộng đồng của văn hóa làng. Nếu như muốn hỏi nhà ai ở ngoài phố, thì chỉ có cách là hỏi đúng số nhà. Còn nói tên ông A, bà B là chỉ nhận được những cái lắc đầu không biết. Thế nhưng, nhà trong ngõ, hỏi tên ai cũng biết, thậm chí còn kèm theo cả cái nghề mà người đó đang kiếm sống, kiểu như lão A xích lô, bà B hàng nước, ông giáo C .v.v…
Sống ngoài phố có công an, dân phòng đi tuần nghiêm ngặt vậy mà nhà vẫn hay bị cướp, bị trộm. Nhưng trong các ngõ, an ninh lại khá ổn. Ít xảy ra trọng án. Nhà nào có động là cả ngõ ầm ĩ tiếng chó sủa. Ngõ ngách chằng chịt phức tạp, nếu có kẻ liều mạng vào ăn trộm thì cũng không biết lối mà ra. Thêm nữa, ngõ ở Hà Nội rất hẹp. Ngày trước, khi chưa bước vào kinh tế thị trường, ngõ còn rộng được 3-4m. Nhưng rồi kinh tế phát triển, đời sống khá hơn, quản lý xây dựng trong các ngõ ngách giao cho phường, thế là nhà nhà xây dựng, nhà nhà cải tạo lên tầng. Mạnh ai nấy cơi nới, người nhô cái ô văng, kẻ lấn mấy cái bậc hè… vậy là cái ngõ đã hẹp lại càng hẹp. Càng ở các khu vực gần trung tâm thì con ngõ càng nhỏ chỉ khoảng 2-3m.
Đã sang thế kỷ XXI, mà nhà có người ốm nặng, cứ phải cáng, hay ôm ngồi sau xe máy mà chạy ra xe cứu thương đậu đầu ngõ. Dân cư trong ngõ cũng nhiều thành phần, nhưng không đến nỗi phức tạp như nhiều người nghĩ. Từ công chức, bộ đội, nghệ sỹ, diễn viên, giáo viên đến dân nghèo thành thị như làm nghề xe ôm, đồng nát, sinh viên. Thế nhưng, cộng đồng trong ngõ hẻm sống khá hòa thuận theo kiểu tắt lửa tối đèn có nhau. Nhà này cưới con là cả khu biết, hỏi han rối rít. Nhà kia có tang là cả xóm đến chia buồn, khiêng linh cữu.
Nghiên cứu về đời sống trong những con ngõ sẽ thấy nhiều điều mà bây giờ người ngoài phố không có. Đặc biệt là lối sống cộng đồng. Biết sẻ chia, biết thông cảm. Đường phố rộng thênh thang là thế, mà không ngày nào không xảy ra tai nạn giao thông chết người. Vậy mà trong ngõ, rất hiếm khi có va chạm giao thông. Người ta, từ già đến trẻ đi xe đều rất cẩn thận, biết nhường nhịn. Kể cũng lạ! Đã hàng chục năm nay, chính quyền mải mê với việc mở rộng địa giới để lấy đất xây khu đô thị mới, sân golf, khu resot, các đại siêu thị, khách sạn 5-6 sao… mà quên mất các con ngõ nhỏ của Hà Nội. Quên mất rằng, ở ngay trong thành phố này có hàng ngàn con ngõ ngách với hàng vạn ngôi nhà, hàng trăm triệu mét vuông đất đang được sử dụng theo kiểu đất làng!
(Theo Kienviet)
