Để có thể trả lời các câu hỏi song hành thú vị như: đón hỏa như đón hơi ấm nhưng vẫn khắc chế hỏa, tiết giảm tác động xấu của tính “hỏa” trong nơi ở thì cần chú trọng hạ hỏa từ vật lý đến tâm lý, từ đại thể đến chi tiết, từ xa đến gần…

Theo khoa học phong thủy, khi làm nhà, nên quan tâm đến tạo thế hơn là tạo hình. Chẳng hạn, những ngôi nhà xưa thường có cách tránh nắng gắt và đón gió mát rất tinh tế: phần mặt nhà dài thường xoay về hướng Nam, Bắc kết hợp mở cửa rộng, trong khi phần đầu hồi ngắn thường ở trục Đông – Tây (hạn chế mở cửa ở mặt này).

Cách bố trí hợp lý sẽ giúp không gian nội thất luôn thoáng đãng, mát mẻ.

Mái nhà ở Việt Nam có chức năng và cách thức hoạt động khá tương đồng với chiếc nón lá, có nhiệm vụ ngăn bức xạ trực tiếp, tạo bóng đổ xuống bên dưới và cho phép khí nóng thoát lên cao. Nhiều công trình Việt dù lớn hay nhỏ còn có thêm hàng hiên bao quanh bằng liếp ngăn nắng chiếu gay gắt, tạo vùng đệm bằng bậc thềm, hành lang nhằm tiết giảm “hỏa” và làm mát.

Sử dụng hệ lam che phù hợp để giảm nắng gắt mà không cản trở thông gió.

Có thể thấy rằng, mặt ngoài nhà hướng Tây không thể mở cửa sổ giống như mặt nhà hướng Đông Nam. Nếu dùng làm che thì một loại lam không thể che được mọi hướng bởi mỗi hướng có góc mặt trời chiếu nắng và tính chất bức xạ rất khác nhau. Ngoài ra, còn phải tính đến các yếu tố thay đổi theo mùa, tầm nhìn, mưa tạt và đặc điểm của không gian bên trong. Vì thế, khi thấy trong nhà luôn nóng bức, gia chủ nên kiểm tra lại cách thức che chắn bên ngoài cũng như các yếu tố ngoại cảnh từ xa đến gần rồi mới quyết định lắp đặt máy lạnh hay tiến hành xử lý bên trong. Để ngôi nhà luôn mát mẻ, cần vận dụng khéo léo các lớp đệm cách nhiệt có được do bao che bên ngoài hay nương nhờ ngoại cảnh (như có nhà khác che chắn, có cây xanh bao quanh) hoặc do bản thân tạo ra (có mái che vươn xa, hình khối lồi lõm hay dùng lam che chắn).

Gạch hoa gió là giải pháp hữu hiệu giúp che chắn nắng nóng hiệu quả. Ảnh: Song Nguyên.

Bên cạnh đó, những ngôi nhà được xây hết diện tích đất sẽ triệt tiêu các khoảng “thở” hữu dụng, càng làm không khí bị nóng lên do các bề mặt “cứng” vừa tích tụ nhiệt, vừa phản xạ và bức xạ nhiệt. Những ngôi nhà nhiệt đới được xây từ thời chưa có vật liệu xây dựng hiện đại thường trổ cửa có tính toán và dùng các mảng đặc thay vì mở cửa tràn lan như hiện nay, có hành lang bao bọc, sử dụng gạch hoa gió hoặc lam che chắn. Nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy rằng, các công trình này có thông số về độ thoáng và nhiệt độ bên trong rất lý tưởng, tạo cảm giác thoải mái, dễ chịu. Bằng cách xử lý khuôn viên bao quanh khá mềm mại như thảm cỏ, hàng cây, mặt nước thay vì bê-tông hóa toàn bộ sân nhà, lượng nhiệt phản xạ vào nhà sẽ giảm đáng kể. Cách làm này cũng giúp làm mát cả về thị giác.