Trong buổi đối thoại trực tuyến sáng 5/6, Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng nhận định: Đô thị Việt phát triển theo phong trào, thiếu quy hoạch, tự phát.
Đô thị phát triển tự phát
Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trịnh Đình Dũng, trong những năm qua, đặc biệt từ khi đổi mới, cùng với quá trình phát triển kinh tế, đô thị Việt Nam đã đạt được những thành tựu rất quan trọng, quá trình lên, quy mô mở rộng, chất lượng nâng cao. Đô thị ngày càng khẳng định được vai trò động lực trong nền đô thị hóa mạnh mẽ, số lượng đô thị được nâng kinh tế. GDP của đô thị chiếm trên 70% GDP của cả nước, ngày càng khẳng định vai trò hạt nhân thúc đẩy cơ cấu kinh tế và xã hội của mỗi vùng, mỗi địa phương và trong cả nước.
Nhưng bên cạnh đó, còn nhiều thách thức trong quá trình phát triển đô thị. Đô thị phát triển thiếu quy hoạch, tự phát, còn theo phong trào ở một số đô thị, tình trạng thiếu hệ thống hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, tính kết nối hạ tầng còn yếu. Vấn đề ùn tắc giao thông, môi trường ô nhiễm, cảnh quan… ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
Nguyên nhân của tình trạng này, trước hết là do hệ thống pháp luật liên quan đến đầu tư xây dựng, phát triển đô thị còn thiếu đồng bộ, phạm vi điều chỉnh chưa phủ kín, bỏ trống nhiều lĩnh vực, có chỗ chồng chéo, chế tài xử lý vi phạm chưa rõ.
Bộ trưởng cũng cho biết quá trình quản lý Nhà nước về xây dựng còn bất cập so với yêu cầu phát triển. Có thể nói, công tác lập quy hoạch đã được các ngành, các địa phương rất quan tâm, đặc biệt là quy hoạch không gian, quy hoạch xây dựng đô thị. 760 đô thị trên cả nước đều có quy hoạch chung, nhưng quy hoạch chậm hơn so với yêu cầu đặt ra. Có những nơi đô thị phát triển rồi mới xong quy hoạch, quy hoạch phải cập nhật hiện trạng đã có.
Thiếu quy hoạch đô thị chi tiết
Nói về vấn đề quy hoạch tại các đô thị, Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng cho biết, còn nhiều quy hoạch có chất lượng thấp, thiếu nhiều quy hoạch, đặc biệt là quy hoạch phân khu và quy hoạch chi tiết. Quy hoạch chung là cơ sở tổng thể, có tính định hướng cho sự phát triển của đô thị. Còn để phát triển bền vững phải có quy hoạch phân khu và quy hoạch chi tiết. Nhưng thời gian qua, các đô thị chủ yếu phát triển trên cơ sở quy hoạch chung. Và cùng một lúc, dự án có quy hoạch chi tiết 1:2000, sau đó lại lập quy hoạch chi tiết 1:500. Thiếu một quy hoạch phân khu, nên các đô thị phát triển có tính chất chia cắt, riêng rẽ, vấn đề kết nối hạ tầng giữa các khu dự án là rất khó khăn.
Hơn nữa, hạ tầng xã hội của một khu vực phát triển chưa được quan tâm, trong một dự án đô thị chỉ có các hạ tầng của khu, thiếu hạ tầng của vùng, nên chất lượng đô thị bị ảnh hưởng.
Một vấn đề nữa là Việt Nam phát triển đô thị nhưng thiếu quy hoạch chi tiết, đặc biệt thiếu thiết kế đô thị, điều lệ quản lý đô thị; công tác thiết kế đô thị còn lúng túng. Nhiều địa phương chưa quan tâm đúng mức đến lập các thiết kế đô thị để quản lý kiến trúc cảnh quan phù hợp với mục tiêu phát triển của mỗi đô thị.
Vấn đề điều chỉnh quy hoạch là cần thiết, do chất lượng quy hoạch thấp, nhưng nhiều khi điều chỉnh không vì yêu cầu khách quan mà do yêu cầu của nhà đầu tư, gây bức xúc của dư luận, ảnh hưởng phát triển bền vững.
Công tác quản lý thực hiện quy hoạch nhiều bất cập, thiếu sự kiểm soát thống nhất từ Trung ương, phân cấp quá nhiều cho địa phương. Do đó, các dự án phát riển đô thị tự phát, phong trào, việc tăng cường kiểm tra kiểm soát chưa được quan tâm, thiếu những cơ quan quản lý thống nhất, vai trò nhạc trưởng kết nối dự án còn thiếu…Đó là những nguyên nhân khiến đô thị phát triển như hiện nay.
Bộ trưởng cũng cho rằng nước ta phát triển đô thị theo quy hoạch, nhưng cũng chưa hoàn toàn thực hiện đúng theo quy hoạch. Mặt khác, chúng ta phát triển thiếu kế hoạch, cứ có đất là phát triển, không căn cứ vào việc tăng dân số tự nhiên và cơ học để có lộ trình phát triển phù hợp, đảm bảo tiết kiệm tài nguyên, đặc biệt là tài nguyên đất đai và phù hợp nhu cầu, đảm bảo yêu cầu về nguồn lực.
Về giải pháp khắc phục những hệ quả trên đây, Bộ trưởng khẳng định nhiệm này thuộc về những cơ quan quản lý Nhà nước về xây dựng nói chung, trong đó có Bộ Xây dựng.
Trước hết cần hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan, đặc biệt là về quản lý phát triển đô thị. Bộ đang hoàn thiện dự thảo Nghị định về quản lý đầu tư phát triển đô thị thay cho Nghị định 02 về khu đô thị mới trước đây; hướng dẫn các Luật liên quan như Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Quy hoạch đô thị, Luật Bảo vệ tài nguyên môi trường…
Đây là nghị định tổng hợp với mục tiêu lập lại trật tự quản lý đô thị, phát triển đô thị theo quy hoạch, kế hoạch; đảm bảo tiết kiệm nguồn lực, đặc biệt là đất đai; đảm bảo hạ tầng tốt cho đô thị; đảm bảo môi trường tốt để đô thị phát triển bền vững…
Giải quyết triệt để tình trạng nhà siêu mỏng, mạng nhện tại đô thị
Ngoài vấn đề quy hoạch đô thị, Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng cũng trả lời rõ về việc giải quyết tình trạng nhà siêu mỏng, siêu méo, mạng nhện tại các đô thị.
Cụ thể, về tình trạng mạng nhện tức là hệ thống đường dây điện, dây thông tin, cáp… theo Bộ trưởng thay vì cất trong đường ống hoặc sắp xếp có trật tự, thì hiện còn lộn xộn, tự phát. Ở nhiều đô thị đặc biệt là đô thị cũ. Tình trạng này gây mất mỹ quan, ảnh hưởng tới an toàn, khi mưa gió bão có thể đứt, gây giật, tai nạn chết người…
Hiện nay, trên thế giới cũng có tình trạng này ở những nước phát triển, nhưng khác ở chỗ hệ thống đường dây, cáp của họ được sắp xếp có trật tự, ý đồ, quy hoạch, nhiều đô thị cũ để “mạng nhện” còn tôn thêm giá trị văn hóa, vật thể của quá khứ, tăng thêm giá trị của đô thị.
Để khắc phục, tại Hà Nội, TP.HCM, thời gian qua chính quyền hai thành phố đã tập trung làm được nhiều việc, như sắp xếp lại đường dây trên các cột điện, thí điểm hạ ngầm đường dây, cáp. Nên nhiều tuyến phố lớn đã không còn tình trạng đó. Đây là vấn đề cần tiếp tục. Để khắc phục, Bộ Xây dựng đã tham mưu, trình Chính phủ ban hành Nghị định về quản lý không gian xây dựng ngầm đô thị, soạn thảo Nghị định trình Chính phủ về quản lý và sử dụng chung cơ sở hạ tầng kỹ thuật, trong đó yêu cầu cơ quan quy hoạch xác định tuyến hào, tuyến ngầm, trong đó đặt xác định các vị trí để lắp đặt đường dây, đường ống.
Về vấn đề nhà siêu mỏng, siêu méo theo Bộ trưởng không chỉ riêng đường Hồ Tùng Mậu mới có hiện trạng này mà còn nhiều con đường khác. Trong những năm qua, đường phố của chúng ta cơ bản đã tạo ra diện mạo mới, nhưng không ít đường phố, tuyến phố mới xây dựng hoặc xây dựng cải tạo chúng ta chưa bằng lòng với kiến trúc cảnh quan.
Chưa xét đến vấn đề xây dựng có đúng pháp luật hay không. Có thể đúng, nhưng tổng thể mặt phố không tôn trọng quy định pháp luật. Luật quy định rất rõ phải có thiết kế đô thị (khoảng lùi công trình, hình thức kiến trúc tổng thể, màu sắc, vật liệu chủ đạo, chiều cao…)- không phải vấn đề lớn, nhưng không ít địa phương còn thiếu quan tâm. Cho nên dẫn đến cấp phép xây dựng cho những mảnh đất riêng lẻ thiếu kết nối, nhỏ, không đảm bảo đúng quy định của pháp luật. Vấn đề này cần phải khắc phục. Trong Nghị định cấp phép Bộ Xây dựng đã trình Chính phủ sắp tới đề cập đến vấn đề này, phải yêu cầu bất kỳ một công trình cải tạo hay sửa chữa hay xây dựng mới ở đô thị đều phải có điều kiện là thiết kế đô thị của tuyến đường đó, nếu không có thì không cấp phép…
Trách nhiệm thuộc về cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng nhà ở tại địa phương đó. Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng khẳng định: Cần xử lý kiên quyết tình trạng này. Chúng ta phải vì cái chung, cộng đồng và vì một đô thị xanh- sạch- đẹp.
Nguyễn Hoàng (Theo VGP)
