Quy định cá nhân cho thuê nhà phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp có từ gần 10 năm nay, song theo Cục thuế Hà Nội và TP HCM, 2 cơ quan này chỉ thu được một phần nhỏ, chủ yếu là các trường hợp có nhà cao cấp cho nước ngoài thuê.
Theo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, từ năm 1999, mức thuế suất được áp dụng cho doanh nghiệp và cá nhân cho thuê nhà đất là 28%. Việc thu thuế của các cá nhân, gia đình cho thuê bất động sản được cục thuế các địa phương phối hợp với chính quyền sở tại thực hiện. Các hộ gia đình đăng ký theo hình thức kinh doanh cá thể.
Do đa phần hộ gia đình cho thuê nhà không sử dụng sổ sách, chứng từ, các Cục thuế áp dụng bảng tính sẵn. Tại Hà Nội, mức thuế áp dụng với các hộ cho thuê bất động sản, sau khi đã trừ đi chi phí đầu tư, là 24,46%. Mức thuế này đã bao gồm thuế giá trị gia tăng (VAT), và được áp dụng chung cho nhà cho thuê cao cấp như biệt thự, cao ốc căn hộ cũng như các loại nhà bình dân cho lao động ngoại tỉnh và sinh viên thuê.
Tuy nhiên, theo nhiều người cho thuê nhà, thu nhập của họ từ nhà cho thuê không nhiều tới mức phải nộp thuế. Bà Thiện, ở quận Cầu Giấy, Hà Nội, tỏ ra khá ngạc nhiên khi được biết phải nộp thuế do có nhà cho thuê. Gia đình bà có 8 phòng cho thuê, trung bình mỗi tháng thu về 5-6 triệu đồng. Theo bà Thiện, việc gia đình bà có thu nhập hàng tháng từ cho thuê nhà chỉ đảm bảo cuộc sống.
Tại TP HCM, nhiều chủ cho thuê nhà cũng không biết đến quy định cho thuê nhà phải nộp thuế. Bà Phụng có căn nhà 2 tầng trên đường Nguyễn Du, quận 1, đã kinh doanh dịch vụ cho thuê phòng trọ từ 6 năm nay. Cả gia đình bà sống ở tầng trệt, còn 2 tầng trên ngăn thành 6 phòng cho thuê, trong đó 5 phòng nhỏ có thể ở từ 2 đến 3 người, 1 phòng to đủ cho 5 người ở ghép. Theo bà Phụng, từ lúc bắt đầu kinh doanh cho đến nay, bà chưa phải làm giấy phép kinh doanh hay nộp một khoản thuế nào vì thu nhập chỉ vào khoảng 3-4 triệu đồng/tháng, không cao đến mức phải đóng thuế thu nhập cá nhân.
Nhiều trường hợp khác, một người sở hữu vài căn nhà và sống nhờ nguồn thu từ việc cho thuê nhà nguyên căn. Bà Tuyết có 3 căn nhà cho thuê, 2 căn trên đường Cách Mạng Tháng Tám quận 3 và 1 căn trên đường Hòa Hưng quận 10. Với 3 căn nhà này, mức thu nhập trung bình của bà Tuyết lên đến hàng chục triệu đồng mỗi tháng.
Khi được hỏi về việc đóng thuế và đăng ký kinh doanh, bà Tuyết ngần ngại tiết lộ: "Xưa nay không ai quản lý việc này cả. Tôi cũng không đăng ký kinh doanh vì giao nhà cho người thuê tự quản lý, đến tháng lấy tiền nên không cần báo với ai. Miễn là người thuê có đăng ký tạm trú tạm vắng và đóng đủ các khoản chi phí của khu phố là được".
Không thể thu thuế đầy đủ
Phó phòng tuyên truyền Chi cục thuế TP HCM Đỗ Đăng Tăng thừa nhận, thu thuế kinh doanh cho thuê nhà của doanh nghiệp rất dễ dàng, nhưng rất khó quản lý các cơ sở tư nhân và những người kinh doanh tự phát dịch vụ này.
Ông Tăng cho hay, dựa trên hóa đơn các công ty nộp về, chi cục thuế có thể thu đầy đủ các khoản như: thuế giá trị gia tăng 10% do khách hàng trả khi sử dụng và thuế suất thuế thu nhập 28% dựa trên doanh thu đã trừ các khoản chi phí theo quy định. Thế nhưng đối với dịch vụ cho thuê nhà hay phòng trọ tự phát, ngoại trừ cảnh sát khu vực nắm tình hình, chi cục thuế hoàn toàn không có cơ sở để quản lý.
Phó Cục trưởng Cục thuế Hà Nội Phi Vân Tuấn cho biết việc thu thuế cho thuê nhà trên địa bàn thành phố mới áp dụng được với các hộ gia đình cho người nước ngoài thuê nhà cao cấp. Theo ông, hiện cơ quan này đã thu thuế đối với gần 100% nhà cao cấp cho thuê. "Nếu chậm kê khai, chủ nhà sẽ phải nộp phạt gấp 3 lần mức thuế phải đóng", ông Tuấn giải thích. Trong khi đó, việc thu thuế với các gia đình cho thuê nhà bình dân hầu như bị bỏ ngỏ.
Đại diện Chi cục thuế TP HCM Đỗ Đăng Tăng cũng thừa nhận, khó thu thuế từ tất cả các hộ cho thuê nhà. "Dù làm bằng cách nào cũng khó tránh khỏi nhiều trường hợp lọt sổ vì việc cho thuê nhà trên địa bàn thành phố phần lớn là giao dịch ngầm không có hóa đơn chứng từ", ông Tăng khẳng định.
Theo ông Phạm Sỹ Liêm, Giám đốc Viện nghiên cứu đô thị và phát triển hạ tầng, trong bối cảnh nhà cho lao động ngoại tỉnh do nhà nước xây dựng và ký túc xá cho sinh viên trên địa bàn thành phố còn quá eo hẹp, việc dân xây những khu nhà trọ cho thuê là rất cần thiết.
"Điều quan trọng là quản lý các nhà trọ này ra sao, đảm bảo an ninh trật tự và thu được thuế để có nguồn chi cho các dịch vụ", ông Liêm nói. Cũng theo ông Liêm, những nhà trọ đơn lẻ cần được quản lý theo một mạng lưới được liên kết chặt chẽ và mức thuế nên được áp dụng với từng loại nhà cho thuê, những hộ thu nhập thấp từ cho thuê nhà thì có thể được miễn thuế.
Vũ Lê - Ngọc Châu
