Tại hội thảo Quản lý và đầu tư xây dựng công trình ngầm đô thị do Bộ Xây dựng và Cty APAVE Việt Nam và Đông Nam Á phối hợp tổ chức tại Hà Nội, một trong những vấn đề được tập trung phân tích nhiều nhất là quy hoạch (QH) không gian ngầm.
Theo các chuyên gia, trong những năm qua, đô thị Việt Nam phát triển nhanh cả về quy mô, số lượng và chất lượng, đang tạo ra áp lực về hạ tầng đô thị, nhà ở, văn phòng, giao thông đô thị và không gian công cộng. Đặc biệt tại các đô thị lớn như: TP.HCM, Hà Nội quỹ đất đã gần như cạn kiệt, các không gian xanh, không gian công cộng ngày càng bị thu hẹp… đòi hỏi việc phát triển phải hướng tới khả năng tận dụng, phát triển song song cả chiều cao lẫn chiều sâu của đô thị.
Nhưng hiện nay, các đô thị ở Việt Nam mới chỉ chú trọng phát triển về chiều cao, chưa chú ý đến vấn đề không gian ngầm. Tình trạng này đã dẫn đến nhiều bất cập trong việc phát triển không gian đô thị. Đơn cử, tại TP.HCM, do không có QH không gian ngầm nên khi đầu tư xây dựng các tuyến metro ngầm, hàng loạt các vấn đề về QH phải nghiên cứu, làm đau đầu các nhà tư vấn, quản lý vì các công trình trên đất đều đã hiện hữu từ trước, hệ thống đất trống quá chật…
Phân tích thực trạng trên, PGS.TS Lưu Đức Hải - Cục trưởng Cục Phát triển Đô thị (Bộ Xây dựng) - cho rằng, nguyên nhân đầu tiên là do thiếu QH không gian ngầm đô thị, làm cản trở công tác quản lý và đầu tư về lĩnh vực này.
Thực tế này đã dẫn đến sự băn khoăn và nghi ngại trong việc phát triển không gian ngầm đô thị vì sợ đi trước khi có QH sẽ tạo ra những phức tạp về sau. Sự kiện xây dựng dự án bãi đỗ xe ngầm công trường Lam Sơn là ví dụ. Ngoài ra, chúng ta còn thiếu một hành lang pháp lý với những quy chế, quy định, tiêu chuẩn cơ bản về công tác đầu tư xây dựng công trình ngầm đô thị. Vì vậy hiện nay nhiều khi các cơ quan chức năng phải “tùy nghi trong các quyết định.
Ông Lưu Đức Hải kiến nghị: Trong thời điểm khởi đầu cho việc hình thành không gian ngầm đô thị tại Việt Nam như hiện nay, công tác QH chính là điểm mấu chốt. Do đó, QH không gian ngầm cần phải được xác định như một nhiệm vụ trọng tâm then chốt. Trong đó, công tác QH hệ thống giao thông ngầm phải được đặt ở vị trí đặc biệt, bởi nó là mấu chốt cho việc kết nối và chi phối hạ tầng không gian ngầm.
Trong quá trình QH cũng như lập dự án đầu tư cần tính toán đến việc tạo ra một tính đa năng trong các dự án. Phải tính toán kỹ càng và có tầm nhìn xa cho việc liên kết hệ thống các công trình ngầm với hệ thống không gian trên mặt đất đồng thời đảm bảo việc khớp nối kỹ thuật, khớp nối không gian và cảnh quan kiến trúc đô thị. “Việc QH xây dựng ngầm là yêu cầu bắt buộc, là nhu cầu của cuộc sống và xây dựng công trình ngầm đã bắt đầu trở nên phổ biến ở nước ta. Việc hoàn thiện từng bước nội dung QH ngầm và đưa vào cuộc sống là cần thiết cho giai đoạn hiện nay. Và cần phải khẳng định QH ngầm là một nội dung của QH xây dựng đô thị. Khi lập QH xây dựng đô thị phải căn cứ vào nhu cầu phát triển của TP để QH xây dựng ngầm”, ông Hải nhấn mạnh.
Trong khi đó, TS Nguyễn Hồng Tiến - Phó cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật (Bộ Xây dựng) - thì lại quan tâm nhiều hơn đến khía cạnh sử dụng và quản lý không gian ngầm. Theo ông Tiến, việc sử dụng không gian ngầm để xây dựng công trình ngầm có nhiều lợi thế nhưng cũng có không ít thách thức. Đầu tư ban đầu công trình ngầm lớn nhưng khả năng thu hồi lâu dài, độ rủi ro cao trong quá trình xây dựng, phần lớn thường bị chậm tiến độ, tăng chi phí đầu tư.
Hơn nữa, công trình ngầm với các vấn đề yếu tố liên quan đến tính mạng con người như thông hơi, chiếu sáng, chống ngập, thoát nước, cấp nước, phòng chống cháy nổ… đòi hỏi tính kỹ thuật, công nghệ, trình độ và năng lực chuyên môn cao. Từ QH, thi công xây dựng, nghiệm thu, bảo trì, quản lý vận hành… công trình ngầm đều đòi hỏi một hệ thống quy chuẩn, tiêu chẩn cụ thể, nghiêm ngặt.
Bên cạnh những thách thức trên, theo ông Tiến, việc đầu tư xây dựng công trình ngầm cần được cân nhắc thận trọng vì khi đã tiến hành đào hầm thì đất đã bị thay đổi vĩnh viễn. Việc dỡ bỏ công trình ngầm không dễ dàng như với các công trình trên mặt đất. Những sự cố xảy ra trong quá trình xây dựng, khai thác, vận hành công trình ngầm thường tác động mạnh mẽ tới môi trường.
Ngoài ra hội thảo cũng gợi mở một số vấn đề liên quan khác như quyền sử dụng đất đối với công trình ngầm, phạm vi bảo vệ và hành lang an toàn cho công trình ngầm; cơ chế chính sách đối với các nhà đầu tư; phí hạ tầng, phí sử dụng chung hào, tuy nen kỹ thuật…
Phát biểu kết luận hội thảo, Thứ trưởng Thường trực Bộ Xây dựng Cao Lại Quang một lần nữa nhấn mạnh: Việc quản lý, QH các công trình ngầm là rất cấp thiết. Bộ Xây dựng sẽ phối hợp cùng các bộ, ngành liên quan khẩn trương giải quyết các kiến nghị liên quan QH tổng thể không gian ngầm, công trình ngầm, các cơ chế, chính sách cho các nhà đầu tư, đào tạo nguồn nhân lực. Ông Quang cũng đề nghị trong thời gian tới các đô thị khẩn trương xây dựng QH không gian ngầm, đặc biệt là các đô thị mới.
(Theo Xây Dựng)
