Bên cạnh những ưu điểm, các khu đô thị mới cũng bộc lộ nhiều hạn chế, mặt trái, đặc biệt về mặt văn hóa – xã hội và những vấn đề bức xúc cần có hướng giải quyết.
Trong thời gian qua, các khu đô thị mới ở Hà Nội như Định Công, Linh Đàm… được coi như mô hình kiểu mẫu về môi trường sống hiện đại, tiện nghi; tương phản với hình ảnh các khu chung cư đã xuống cấp hoặc các khu phố cổ, phố cũ chật hẹp và tối tăm ẩm thấp.
Sau một vài mô hình thí điểm thành công, ở Hà Nội đã mọc lên hàng loạt các dự án khu đô thị mới với nhiều loại hình, quy mô và tính chất khác nhau. Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm đã được thành phố thừa nhận về không gian sống, môi trường trong sạch và hạ tầng tương đối hoàn chỉnh, các khu đô thị mới cũng bộc lộ nhiều hạn chế, mặt trái, đặc biệt về mặt văn hóa – xã hội và những vấn đề bức xúc cần có hướng giải quyết.
Hệ thống các công trình dịch vụ công cộng không đáp ứng được nhu cầu của người dân
TS.KTS Lương Tú Quyên và TS.KTS Đỗ Thị Kim Thành – Khoa Quy hoạch Đô thị Nông thôn, Đại học Kiến trúc Hà Nội cho biết: Trong thực tế, nhiều khu dân cư cũ bị xóa bỏ để giải phóng mặt bằng lấy đất xây dựng khu đô thị mới, nhưng qua một thời gian sống, các khu đô thị mới lại không hơn được khu ở cũ của người dân. Theo đó, dọn về khu ở mới chưa được bao lâu, các cư dân phải đối mặt với hàng loạt các khó khăn về phí dịch vụ cao, về thiếu các không gian cây xanh, không gian giao tiếp công cộng.
Bên cạnh đó, các vấn đề nảy sinh trong các loại khu đô thị mới khác nhau cũng rất khác nhau. Các khu đô thị cao cấp xây dựng theo kiểu phương Tây, du nhập vào bởi các chủ đầu tư ngoại quốc từ Tây Âu, Hàn Quốc, Inđônêxia… không gian ngăn nắp, quy củ đến cứng nhắc này, được cho là không phù hợp với lối sống của người dân Hà Nội. Hàng rào quanh khu đô thị tưởng chừng để tạo sự an toàn cho người dân nhưng thực tế nó không ngăn chặn được trộm cắp mà ngược lại, nó còn là sự thu hút của các đối tượng tội phạm. Hơn thế nữa, tường bao và người gác cổng tạo thành sự ngăn cách giữa khu đô thị cao cấp với cộng đồng dân cư xung quanh, gây khó khăn, tạo tâm lý ngại ra vào cho chính khách khứa, bạn bè và người thân mỗi khi nhà có công việc hiếu hỉ, tiệc tùng.
Hơn thế nữa, đa phần các khu đô thị mới được xây dựng tại các khu vực ngoại ô của thành phố Hà Nội trước khi mở rộng, ít nhiều đều lấy đất canh tác, hoặc đất thổ cư của nông dân, “ngạo nghễ” tồn tại bên cạnh các làng xóm cũ, tạo thành sự tương phản trong không gian giữa hai khu vực, làm cho mâu thuẫn giàu nghèo càng trở nên sâu sắc.
Hơn nữa, hệ thống các công trình dịch vụ công cộng trong các khu đô thị mới phần lớn đều không đáp ứng được nhu cầu của người dân. Một vài siêu thị, cửa hàng tự chọn với hàng hóa nhu yếu phẩm, đồ đông lạnh và đồ hộp không cung cấp được thực phẩm và yêu cầu mua bán giá rẻ. Ví như ở khu đô thị mới Mỹ Đình I và II, không có chợ rau quả - thực phẩm tươi sống, người dân phải lặn lội gần 3km để đi chợ Đồng Xa ở khu vực Mai Dịch. Nhận thấy nhu cầu lớn của người dân khu đô thị mới Mỹ Đình I và II, nhiều người dân ở các làng xung quanh, đi buôn cá tươi, rau xanh về bán… hình thành nên chợ cóc trên vỉa hè, gây mất mỹ quan cho khu đô thị. Lực lượng an ninh, trật tự của xã Mỹ Đình đã nhiều lần ra tay dẹp bỏ các chợ cóc, chợ tạm này nhưng do nhu cầu tự phát của người dân nên khi lực lượng an ninh, trật tự đi khỏi, chợ cóc lại mọc lên.
Bên cạnh đó, ở các khu đô thị mới, bể bơi, sân tennis, nhà trẻ, mẫu giáo, bãi đỗ xe…thường bị quá tải so với yêu cầu thực tế. Vì vậy, cư dân các khu đô thị mới nhiều khi phải tìm kiếm các dịch vụ ở bên ngoài.
Hay ở khu đô thị mới Dịch Vọng, Cầu Giấy, dường như đã bị Công ty môi trường đô thị Hà Nội “bỏ quên” vì hàng núi rác được người dân xả ra hàng ngày không có người thu dọn và Ban quản lý khu đô thị cũng chưa có trách nhiệm giải quyết vấn đề này.
Cần một hệ thống các công trình hạ tầng xã hội đa dạng và có quy mô hợp lý
Nhìn chung, các khu đô thị mới có quy mô lớn, xây dựng độc lập, hệ thống công trình hạ tầng xã hội đa dạng và hoàn thiện hơn về loại hình, đối tượng và thời gian phục vụ so với các khu đô thị mới quy mô trung bình và nhỏ, nằm xen kẽ ven đô. Các khu đô thị phục vụ mục đích tái định cư, cung cấp nhà ở xã hội do giá thành xây dựng rẻ nên hầu như thiếu các công trình dịch vụ công công, trang thiết bị tiện ích đô thị.
Mặt khác, không gian xanh trong các khu đô thị mới cũng là một vấn đề cần được quan tâm. Trong các bản vẽ quy hoạch, do lợi nhuận, mật độ xây dựng thường được đẩy lên cao tối đa, ưu tiên nhà ở và thương mại dịch vụ, cắt giảm những diện tích để làm vườn hoa, công viên, sân bãi thể dục, thể thao. Nhưng không gian xanh ít ỏi còn lại cũng không được tổ chức và chăm sóc một cách đúng đắn. Không quy hoạch thành một hệ thống các không gian xanh từ các bồn hoa, cây xanh đường phố, vườn hoa cho đến các công viên vừa và nhỏ để phục vụ nhu cầu giao tiếp, nghỉ ngơi, vui chơi giải trí cho người già và trẻ em và cư dân khu đô thị sau ngày làm việc. Trong các vườn hoa, cây xanh hiếm hoi của khu đô thị, những loại cây ngoại nhập như cau vua, chuối giẻ quạt, cỏ Nhật… được trồng tràn lan, bỏ qua điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng cũng như cảnh quan đô thị truyền thống.
Theo TS.KTS Lương Tú Quyên và TS.KTS Đỗ Thị Kim Thành, để đảm bảo cuộc sống cho người dân, hệ thống các công trình hạ tầng xã hội trong các khu đô thị mới phải hoàn chỉnh và đồng bộ, bao gồm nhà ở, các công trình chăm sóc sức khỏe, hệ thống giáo dục, công trình văn hóa xã hội (các câu lạc bộ, các trung tâm vui chơi giải trí), các công trình thương mại dịch vụ (cửa hàng, hệ thống siêu thị), các không gian xanh (vườn hoa, công viên…)… đáp ứng nhu cầu của người dân hàng ngày, theo mùa, hay theo khoảng thời gian rảnh rỗi của người dân trong khu vực.
Thành phần dân cư đa dạng đòi hỏi các công trình hạ tầng xã hội cần phải đa dạng và có quy mô hợp lý, có các hệ thống dịch vụ đặc biệt cho những nhóm người khác nhau. Hơn nữa, về tổ chức không gian, thực tế cho thấy các khu đô thị có hình thức khép kín sẽ ngày càng trở nên không phù hợp. Một mô hình mở, kết nối thuận tiện với xung quanh về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, hình ảnh không gian liên tục và thân thiện, tăng cường các diện tích cây xanh và không gian giao tiếp cho cư dân là mô hình lý tưởng cho sự lựa chọn của những người dân về cuộc sống trong tương lai.
Hà Nội đã hình thành được nhiều khu đô thị mới, nhưng còn phải hoàn thiện hơn nữa để thực sự nâng cao chất lượng đời sống vật chất – tinh thần của người dân, nâng cao chất lượng đô thị đang hướng đến Đại lễ tròn một ngàn năm tuổi.
(Theo HNM)
