Các thành viên UBTVQH đã thẳng thắn góp ý về những tồn tại trong quy hoạch đất 5-10 năm tới nhằm hướng đến việc sử dụng hiệu quả nguồn lực tốt hơn.

Theo Tờ trình của Chính phủ, hiện nay diện tích đất trồng lúa cả nước có khoảng 4,1 triệu ha, ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống của 70% dân số cả nước.

Trong quá trình lập phương án quy hoạch sử dụng đất, các địa phương đề xuất nhu cầu chuyển khoảng 500 nghìn ha đất lúa sang sử dụng vào các mục đích phi nông nghiệp hoặc chuyển cơ cấu cây trồng vật nuôi. Theo đề xuất này tổng diện tích đất trồng lúa đến năm 2020 chỉ còn trên 3,6 triệu ha.

Tuy nhiên, sau khi cân nhắc tính toán nhiều phương án, Chính phủ kiến nghị Quốc hội phương án giữ chỉ tiêu đất trồng lúa trên 3,81 triệu ha trong kế hoạch 5 năm (2011 - 2015).

Quy hoạch phải giữ được đất lúa

Trình bày trước Ủy ban Thường vụ (UBTV) Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Mạnh Hiển cho rằng, 10 năm tới, tốc độ đô thị hóa cũng như nhu cầu sẽ tăng lên nên việc xây dựng quy hoạch phải tính hết được tất cả những nhu cầu sử dụng.

Ông Hiển thừa nhận, đúng là hiện này đất cho công nghiệp chiếm 46% nhưng do yêu cầu của đất nước trong 10 năm tới, phải dành quỹ đất cho khu vực này. Nếu phục vụ những mục đích khác thì sau này rất tốn kém trong việc bồi thường (tất nhiên chỉ được phép mở quỹ đất cho khu công nghiệp khi đã lấp đầy được 60% quy hoạch).

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng ngay lập tức chất vấn, “Tôi xin hỏi, từ 4,1 triệu ha giảm xuống còn 3,8 triệu ha thì 300 ngàn ha đất ấy thì dùng làm gì? Dùng vào công nghiệp bao nhiêu?” Ông Hiển trình bày, “cái này sẽ phải tùy vào nhu cầu.” Ông Hùng liền ngắt lời: “Liệu anh có thể khẳng định được với Quốc hội, rằng tất cả 200 ngàn ha quy hoạch đất công nghiệp nữa, thêm nữa, thêm nữa... cũng sẽ không dùng vào đất lúa không? Đồng chí đừng nói chung chung mà phải khẳng định!.. Nếu 300 ngàn ha đó mà sử dụng cho công nghiệp hơn 100 ngàn ha nữa thì kế hoạch sử dụng đất này phá sản!”

Ông Hùng phân tích, công nghiệp nằm ở đâu thì kéo theo dịch vụ đến đấy. Một khi có dịch vụ thì có dân cư tập trung. Khi tập trung dân cư thì đất giao thông thêm, đất giáo dục thêm, đất y tế thêm, đất ở thêm thì sẽ không có cách nào để giữ được đất lúa.

“Đồng chí định phát triển thêm sau khi đã lấp đầy các khu còn lại 200 ngàn ha, thậm chí 300 ngàn ha thì tôi vẫn hoan nghênh, vì giá trị sản xuất của 1 ha công nghiệp lớn. Nhưng đồng chí lấy đất ở đâu? - đừng lấy vào đất lúa! Phải khẳng định không đụng vào đất lúa của nhân dân thì người dân mới yên tâm làm ăn được. Còn khi mà chưa khẳng định được như thế thì kịch bản đồng chí đưa ra không có giá trị, không khả thi!”

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Phùng Quốc Hiển cũng đưa ra nhận xét, rõ ràng, hiệu quả sử dụng đất giai đoạn 10 năm vừa qua là rất thấp. Cụ thể, quy hoạch 100% đất công nghiệp nhưng lấp đầy chỉ 46% khu công nghiệp và 41% cụm công nghiệp. Trong khi đó, đất dành cho công nghiệp đa số lại ở những nơi màu mỡ như ĐB.Sông Cửu Long.

Cần quy rõ trách nhiệm và xử lý nghiêm vi phạm quy hoạch

Đánh giá về Tờ trình Chính phủ, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý nói, mặc dù đưa ra nhiều nội dung nhưng qua 10 năm thực hiện vẫn không thấy được vấn đề gì, không rút ra được bài học kinh nghiệm gì sâu sắc và cụ thể. Trách nhiệm trong một số vấn đề vi phạm quy hoạch vẫn chưa chỉ ra được do ai, ở đâu?

“Vì sao trên đường từ Pháp Vân đến Hà Nam ngày xưa có vùng chiêm trũng, lúa mọc tốt tươi như thế, bây giờ đổ đất 3-4 năm nay, mọc lên lại chỉ lèo tèo mấy ngôi nhà. Đây là do cách làm của chúng ta, tôi thấy thực sự quy hoạch không nghiêm. Rõ ràng là do chúng ta không phải do ai. Nếu cứ đà này, 3,8 triệu không thực hiện được, mà 3,6 triệu cũng không!”-ông Lý gay gắt.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật đồng thời cho biết không đồng ý với Ủy ban Kinh tế và cho rằng, Quốc hội chỉ nên quyết định các chỉ tiêu lớn, quan trọng, mang tính định hướng - là những chỉ tiêu “cứng” cần xác định để thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững, đảm bảo an ninh, quốc phòng, an ninh lương thực quốc gia. Trên cơ sở đó, Chính phủ tổ chức chỉ đạo việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của cả nước.

Theo ông, không thể để địa phương quyết định vì sẽ dẫn đến tình trạng người đầu tư tiếp tục “xin”, chính quyền “cho”, cho rồi lại sửa đổi quy hoạch.

Về vấn đề vi phạm quy hoạch đất đai, Chủ nhiệm Phùng Quốc Hiển cho biết, hàng năm, Ủy ban Tài chính-Ngân sách vẫn làm việc với Kiểm toán Nhà nước, Thanh tra Chính phủ và các cấp các ngành để đánh giá việc thi hành luật. Báo cáo của Thanh tra Chính phủ và Kiểm toán Nhà nước cho thấy việc sử dụng, thực hiện quy hoạch đất đai còn “quan liêu, lãng phí, vi phạm, thất thoát, tiêu cực”. Tuy nhiên trong Báo cáo mà Chính phủ trình lên UBTV lại không nhắc đến.

Ông Hiển cũng cho rằng, bên cạnh đánh giá về mặt kinh tế phải xem xét kỹ mặt xã hội, từ đó mới có thể xây dựng được một bản quy hoạch mới tiên tiến hơn.

“10 năm qua, 100 ngàn ha không lấp đầy, liệu 10 năm tới, cộng thêm 200 ngàn ha nữa, cùng với số 53 ngàn ha chưa lấp đầy nữa, thì với 253 ngàn ha này liệu có thể lấp đầy được hay không?” Ông Hiển đề nghị quy hoạch mới phải thể hiện được hiệu quả sử dụng, phải trả lời được căn cứ thực hiện quy hoạch và liệu đảm bảo được an ninh lương thực hay không.

Theo giải trình của Thứ trưởng Bộ KH-ĐT Cao Viết Sinh, hiện tại 177 khu công nghiệp đã lấp đầy được 76%. Đồng thời lưu ý quy hoạch đất phải tính 5-7 năm chứ không thể ngày một ngày hai.

Các khu công nghiệp đang sử dụng 1,6 triệu lao động hoạt động và 1,8 triệu lao động ở trong các lĩnh vực dịch vụ ăn theo; bình quân 1 ha sử dụng 78 lao động, trong khi 1 ha đất cho nông nghiệp chỉ sử dụng từ 10-12 lao động. Giá trị tạo ra trong 1 ha khu công nghiệp là 1,6 triệu USD, trong khi ở nông nghiệp là 1 ngàn - 1,5 ngàn USD. Tỷ lệ xuất khẩu trong khu đất công nghiệp là 700 ngàn USD/ha, đất nông nghiệp chỉ 300-400 USD/ha.

Thực tế trong 10 năm qua, đã có gần 350 nghìn ha đất lúa (đất lúa nước khoảng 270 nghìn ha) được chuyển cho các mục đích khác, trong đó nhiều diện tích đất lúa thuộc khu vực đồng bằng là dạng “bờ xôi ruộng mật” đã chuyển sang để phát triển đô thị, khu công nghiệp và các cơ sở sản xuất phi nông nghiệp khác. Khi diện tích đất lúa đã chuyển sang sản xuất phi nông nghiệp thì khả năng quay trở lại là rất khó.

Năm 2010, cả nước còn 3.164 nghìn ha; trong thời kỳ quy hoạch sẽ khai thác khoảng 1.681 nghìn ha sử dụng vào các mục đích nông nghiệp và phi nông nghiệp. Như vậy, đến năm 2020 quỹ đất chưa sử dụng của cả nước còn lại khoảng 1.483 nghìn ha.