Dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng được Thủ tướng thông qua chủ trương đầu tư từ năm 2007, theo hình thức hợp đồng BOT (xây dựng - chuyển giao - vận hành), gồm 6 làn xe, tổng chiều dài 105,5km, từ Hà Nội - Hưng Yên - Hải Dương - Hải Phòng.
Tổng công ty Phát triển hạ tầng và Đầu tư tài chính Việt Nam (VIDIFI) là nhà đầu tư đồng thời là chủ đầu tư của dự án.
Theo kế hoạch ban đầu, dự án được khởi công vào tháng 9/2008 và hoàn thành vào tháng 4/2012. Tuy nhiên, trên thực tế, dự án được khởi công sớm hơn vào ngày 19/5/2008, nhưng lại hoàn thành muộn hơn, vào tháng 12/2015.
Dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng có tổng vốn đầu tư
sau điều chỉnh là 44.818 tỷ đồng.
Theo đơn vị Kiểm toán Nhà nước, dự án bị chậm tiến độ hơn 3 năm do nhiều gói thầu bị chậm so với hợp đồng đã ký kết, có gói chậm tới gần 45 tháng.
Sau kiểm toán, thời gian thu phí giảm hơn một năm
Phương án tài chính của dự án được lập năm 2008. Đến năm 2014, do tổng mức đầu tư và một số chỉ tiêu làm cơ sở lập phương án tài chính thay đổi so với ban đầu, nên VIDIFI đã lập phương án tài chính điều chỉnh.
Nhưng theo Kiểm toán Nhà nước, một số nguồn thu thực tế chưa có, do đó chưa đủ cơ sở để đảm bảo khả năng hoàn vốn, phát huy hiệu quả.
Phương án tài chính xác định nợ gốc phải trả chưa chính xác, theo giá trị thực tế được đối chiếu giữa VDB và VIDIFI, với khoản chênh là 4.565 tỷ đồng. Văn bản của Kiểm toán Nhà nước rêu rõ: “Thực tế nợ gốc tại thời điểm 31/12/2015 là 27.558 tỷ đồng, nhưng trên phương án tài chính xác định là 32.123 tỷ đồng”.
Phương án tài chính cũng chưa có ý kiến thẩm định của Bộ Giao thông Vận tải sau khi điều chỉnh tổng mức đầu tư từ 45.487 tỷ đồng thành 44.818, chi phí hỗ trợ bồi thường giải phóng mặt bằng tái định cư tăng 370 tỷ đồng, lãi vay VND trong thời gian vận hành giảm từ 11%/năm xuống 10%/năm từ 1/7/2016.
Sau khi điều chỉnh một số thông số đầu vào của phương án tài chính theo số liệu kiểm toán tại thời điểm 30/9/2016, thời gian hoàn vốn của dự án là 28 năm 8 tháng 27 ngày (giảm 1 năm 3 tháng 3 ngày so với phương án tài chính điều chỉnh của dự án đang trình Bộ Giao thông Vận tải thẩm định).
Việc giảm thời gian thu phí này đến từ kết quả kiểm toán giảm chi phí thanh toán, xác định lại nợ gốc vay.
Kiến nghị xử lý tài chính 325 tỷ đồng
Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị VIDIFI xử lý tài chính chi phí đầu tư 325 tỷ đồng, trong đó giảm thanh toán gần 34 tỷ, giảm phí đầu tư công trình tính vào quyết toán hợp đồng BOT, chuyển sang dự án chi phí vay do hạch toán chưa đúng gồm 186 tỷ đồng, xử lý khác là 105 tỷ đồng. Nguyên nhân chủ yếu do tính sai khối lượng và đơn giá ở các gói thầu.
Kiểm toán Nhà nước cũng đề nghị giảm nguồn vốn đầu tư do thanh toán trùng chi phí lãi vay gói thầu EX6 với giá trị 113 triệu đồng.
VIDIFI được yêu cầu tiếp tục đôn đốc thu hồi về dự án số tiền 357 tỷ đồng từ khoản tạm ứng trước đó để xây khu tái định cư trên các địa bàn cao tốc chạy qua và tiền tạm ứng cho Công ty Cổ phần Thép Cửu Long.
Kiểm toán Nhà nước cũng yêu cầu VIDIFI kiểm điểm các cá nhân, tổ chúc liên quan đến những sai sót tại gói thầu EX17.
Bên cạnh đó, đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước bố trí bồi thường giải phóng mặt bằng, tái định cư cho dự án theo đúng phương án tài chính tính toán là 4.070 tỷ đồng, từ 2016 - 2020.
