Vào ngày 13/9 vừa qua, Hội thảo "Thúc đẩy đô thị hóa để thu hẹp khoảng cách phát triển: Vai trò của đô thị hóa trong thập kỷ tới" đã được tổ chức tại TP. Hà Nội. Tham gia hội thảo, TS. Vũ Thành Tự Anh đã có những phân tích, nhìn nhận tổng quan về quá trình đô thị hóa tại Việt Nam, đồng thời cảnh báo về sự tự phát của xu hướng này đối với tương lai.
Ông Anh cho hay, những vấn đề đặt ra với nền kinh tế Việt Nam trong một thời gian dài đã được Chính phủ, giới chuyên gia nhận biết, thậm chí còn được đặt lên bàn nghị sự để ra Nghị quyết. Thế nhưng, vấn đề là làm sao để chính sách, Nghị quyết đi vào thực tiễn cuộc sống, đạt hiệu quả cao.
Chuyên gia này cho hay: "Vai trò của các đô thị là tập trung FDI, R&D, 123 thành phố toàn cầu lớn nhất thế giới, chiếm 13% dân số, chiếm 32% GDP toàn cầu thì 5 thành phố trực thuộc trung ương của Việt Nam, chiếm 21% dân số, nhưng chỉ chiếm 35%".
Tuy vậy, 5 thành phố tại Việt Nam chưa thực sự là động lực kinh tế, đóng góp hạn chế đối với sự phát triển của toàn quốc gia.
Theo TS. Tự Anh, 5 thành phố này không thay đổi trong vòng 15 năm trở lại đây. Ông Anh thông tin: "Từ năm 2005, tỷ lệ đóng góp GDP của 5 thành phố là 35-36%/GDP cả nước và hiện nay chỉ khoảng 40%. Điều này có nghĩa là các thành phố trực thuộc trung ương đang vấp phải ngưỡng không thể vượt lên được nữa, tỷ trọng đóng góp của họ có thể giảm đi".
|
|
| TS. Vũ Thành Tự Anh, thành viên Tổ Tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ. |
Thay vì trở thành động lực, những đô thị này sẽ thành gánh nặng nếu thời gian tới, chính sách đô thị hóa của Việt Nam không thực sự thay đổi.
Theo ông Anh: "Đa số dân số tăng thêm tập trung ở Đông Nam Bộ, Hà Nội và Đà Nẵng tuy nhiên nguồn lực của Nhà nước cho các nơi này không tăng. Điều này có nghĩa rằng, nếu dân số tập trung đông, chi tiêu của ngân sách để xây dựng hạ tầng, đầu tư công, chi thường xuyên không tăng, giảm đi thì không bền vững được".
TS. Tự Anh thông tin, kết quả nghiên cứu cho thấy, gần nửa thập kỷ trở lại đây, quá trình đô thị hóa tại Việt Nam đã suy giảm. Quá trình đô thị hóa tại Việt Nam trong một thời gian dài là tự phát, không có sự điều phối, chính sách.
Ông Anh nói: "Nếu chúng ta đi ở đô thị lớn nhất cả nước, vẫn có những khu vô cùng nhếch nhác. Chỉ cần tắt đi một vài ngọn đèn, biển hiệu, thì Hà Nội có những khu giống hệt như những năm 80 từ hình dáng, cấu trúc dường như nó giống như đô thị thời kỳ bao cấp".
Chuyên gia đến từ Fulbright nhận định, quá trình đô thị hóa tạo điều kiện cho công nghiệp hóa phát triển, từ đó thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng, tạo thành "vòng nhân quả". Trong khi đó, "vòng nhân quả" khác xuất phát từ động lực công nghiệp hóa, tạo ra việc làm ở đô thị, tăng năng suất, góp phần đẩy mạnh đô thị hóa, tăng trưởng kinh tế. Đây là hệ quả của sự phát triển. Điều này cũng lý giải tạo sao ở nông thôn không đô thị hóa được.
Quá trình phân phối và tái phân phối về tài khóa theo ông Anh là đang thiếu động lực. Hiện các đô thị lớn không động lực để phát triển. Trong khi đó, nếu thay đổi để có động lực thì có thể "vướng vòng lao lý" như TP.HCM, TP. Đà Nẵng.
"Nếu không làm gì thì an toàn, nhưng không có sự phát triển, còn nếu làm gì để có thể phát triển, nhưng rủi ro rất cao tại vì khung khổ pháp lý của Việt Nam không hỗ trợ điều đó", chuyên gia của Fulbright cho hay.
TS. Tự Anh nhận định, nhiều năm qua Chính phủ coi trọng sự công bằng hơn hiệu quả từ chính sách phát triển, thu chi ngân sách, phân phối tài khóa... Các đô thị hiện đã tới ngưỡng và sự phụ thuộc vào vốn FDI được cảnh báo có thể gây nhiều hệ lụy. Tuy nhiên, nếu chính sách không thay đổi thì vừa không có hiệu quả, vừa không có sự công bằng. "Lấy gì đâu cho ngân sách mà chia", ông Anh nhấn mạnh.
Cũng theo chuyên gia này, mật độ dân số của các thành phố sẽ rất lớn nếu sự phát triển đô thị, nông thôn chênh lệch kéo dài. Quá trình di dân tự do có thể sẽ tạo ra tình trạng cực kỳ hỗn loạn.
Ông Anh cho biết: "Nhà tôi ở quận 7, TP.HCM, trường học nơi tôi dạy ở quận 3. Cách đây 15 năm, tôi đi mất 15 phút, nhưng bây giờ đi mất 1 tiếng".
Với những phân tích trên, ông Anh cho rằng, Việt Nam cần cân đối cơ sở hạ tầng. "Di chuyển dân số có tính tự nhiên nhưng nếu như sắp tới nước biển dâng ở Đồng bằng Sông Cửu Long thì người ta sẽ di chuyển lên TP.HCM, vấn đề tắc nghẽn hạ tầng, an sinh xã hội... còn khủng khiếp nữa", ông Anh nói.
