Theo thông tư 111/2013 của Bộ Tài chính, nếu ủy quyền cho người khác chuyển nhượng nhà thì chủ sở hữu là người ủy quyền phải nộp thuế. Đồng thời, người được ủy quyền có thu nhập từ việc nhận ủy quyền cũng đóng thuế.
Ví dụ, A ủy quyền cho B bán nhà cho C thì A đóng thuế ủy quyền (trừ khi A chỉ có căn nhà duy nhất hoặc B là vợ, chồng, cha, mẹ, anh, chị, em... của A), B vẫn phải đóng thuế (trừ khi B không có thu nhập từ việc bán nhà cho A).
Đã có rất nhiều ý kiến đề nghị bãi bỏ thuế ủy quyền trên vì không có cơ sở pháp lý và cũng không có căn cứ để cho là tiền bán nhà mà A nhận được không phải của C mà thực ra là của B. Bởi lẽ bản chất của việc ủy quyền là cho phép người khác thay mặt mình thực hiện các quyền về sở hữu nhà chứ không phải là chuyển giao quyền sở hữu nhà. Theo Bộ luật dân sự, người khác ấy có thể là người thân mà cũng có thể là người ngoài tùy theo sự chọn lựa, tin cậy của chủ sở hữu.
Thế nhưng, ngay từ khi ban hành văn bản chỉ đạo thu thuế ủy quyền trước khi có thông tư 111/2013, Tổng cục Thuế đã quả quyết giữa A - B - C có sự lách thuế.
Thay vì A bán cho B rồi B bán cho C ứng với việc hai chủ sở hữu nhà là A và B đều lần lượt đóng thuế, người mua B có thể lách thuế bằng cách nhận ủy quyền để chỉ có mỗi A phải đóng khi B bán lại cho C. Từ suy đoán này mà Bộ Tài chính đã ban hành thông tư quy định như trên.
Tuy nhiên, từ vướng mắc của các chi cục thuế và nội dung phản hồi của các cục thuế tỉnh thành có thể nhận thấy với thông tư 111/2013 thì ít có trường hợp B phải nộp thuế.
Lý do là các hợp đồng ủy quyền thường chỉ liệt kê các công việc B phải làm cho A và không thể hiện B có thu nhập từ việc nhận ủy quyền. Ngay cả thù lao ủy quyền cũng luôn được ghi nhận là không có dù đôi lúc cũng khó tin khi nhiều trường hợp lạ huơ lạ hoắc bỏ công đi làm tất cả công đoạn để bán nhà thay A mà B lại không nhận được gì.
Hầu hết chỉ có A phải đóng thuế khi ủy quyền cho B mà việc nộp thuế này đâu khác gì A phải đóng thuế do đã thông qua B làm thủ tục bán nhà cho C theo đúng luật định.
Trong nhiều trường hợp muốn ủy quyền thật (chiếm đa số vì việc né thuế bằng cách nhận ủy quyền dễ khiến người mua nhà gặp rủi ro khi nhà vẫn mang tên A), đã có nhiều người đang ở nước ngoài vì không rành rẽ nên từ bỏ ý định ủy quyền và cố gắng về nước bán nhà để không bị mất hai lần thuế. Ngược lại, một số ít trường hợp ủy quyền giả nếu biết cách làm hợp đồng ủy quyền vẫn có thể chỉ nộp một lần thuế.
Một điều luật không thể “tiêu diệt” người không ngay nhưng lại có thể làm nhiều người ngay bị thiệt hoặc buộc phải nói dối về thù lao… để khỏi phải đóng nhiều thuế. Bộ Tài chính và Bộ Tư pháp cần xem xét, bãi bỏ loại thuế này, nhất là khi các cơ quan thuế chẳng thể chứng minh người được ủy quyền thu được tiền từ bán nhà.
