Quyết định số 130/QĐ - TTg ngày 23/1/2015 của Thủ tướng Chính phủ nêu rõ, việc di dời các cơ quan, đơn vị, cơ sở sản xuất gây ô nhiễm áp dụng đối với các cơ sở tại tất cả 11 quận nội thành Hà Nội.
Đối tượng di dời là các cơ sở sản xuất công nghiệp, bệnh viện, cơ sở điều trị có mức độ ô nhiễm, truyền nhiễm, lây nhiễm cao, sử dụng quá tải; các cơ sở giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp và các cơ quan, đơn vị nằm trong khu vực nội thành Hà Nội không phù hợp các quy chuẩn, tiêu chuẩn hiện hành, gây mất cân đối về hạ tầng xã hội và kỹ thuật, giao thông, ô nhiễm môi trường…
Về việc sử dụng quỹ đất sau khi di dời, Quyết định của Thủ tướng Chính phủ cũng nêu rõ: Sau khi di dời, các chủ cũ sẽ được ưu tiên để xây dựng, phát triển các công trình công cộng, cây xanh, bãi đỗ xe, công trình hạ tầng xã hội và kỹ thuật đô thị đồng thời phải đảm bảo không làm tăng chất thải cho khu vực nội thành, đảm bảo cân bằng nhu cầu về hạ tầng xã hội, kỹ thuật và môi trường đô thị, đặc biệt không được sử dụng để xây dựng chung cư cao tầng sai quy hoạch, ảnh hưởng đến bộ mặt đô thị.
Thế nhưng thực tế, hiện trên nhiều mảnh đất hậu di dời các cơ sở sản xuất đang trở thành những dự án khu đô thị, khu chung cư cao tầng xây dựng hoành tráng.
Chẳng hạn như tại mảnh đất số 250 Minh Khai (Hai Bà Trưng) của Công ty CP May Thăng Long sau khi di dời nơi đây đã trở thành dự án đầu tư xây dựng nhà ở cao tầng, văn phòng cho thuê, trung tâm thương mại. Quy mô dự án gồm 3 tòa nhà, trong đó 1 tháp văn phòng cao 25 tầng, 2 tháp chung cư 19 và 25 tầng, với 5 tầng thương mại dịch vụ, 2 tầng hầm…
2 tòa chung cư, 1 tòa thương mại
đang được hình thành trên khu đất của nhà máy Bánh kẹo Tràng An
Hay khu đất nhà máy Bánh kẹo Tràng An (số 1 Phùng Chí Kiên, quận Cầu Giấy) rộng khoảng 2,6 ha là đất của Nhà máy bánh kẹo Tràng An, nhưng đã được Công ty CP Đầu tư Dầu khí Toàn Cầu - GP.Invest hợp tác với chủ đất để di chuyển nhà máy bánh kẹo đến một khu đất ở Quốc Oai tiếp tục sản xuất.
Còn khu đất này thì được chuyển đổi mục đích sử dụng sang làm dự án tổ hợp chung cư cao cấp, thương mại, văn phòng Tràng An Complex. Dự án gồm 2 tòa chung cư cao 23-29 tầng, 1 tòa thương mại 14 tầng, 11 căn Villas, 20 căn liền kề và khu trường học rộng 3.376m2…
Không chỉ vậy, nhiều khu đất di dời nhà máy khác cũng “biến” thành cao ốc như nhà máy Dệt 8-3 trên phố Minh Khai biến thành khu đô thị Times City, Nhà máy công cụ số 1 tại Ngã Tư Sở biến thành khu Royal City, Nhà máy Văn phòng phẩm Hồng Hà trên đường Phan Chu Trinh..
Điều đáng nói chính là những địa điểm nhà máy di dời đều nằm ở các nút cửa ngõ giao thông quan trọng vào nội thành nhưng hiện đã “biến” thành các khu đô thị. Có những dự án có quy mô dân số bằng một quận… dẫn đến tăng dân số cơ học, phương tiện đột biến. Đây được xem là nguyên nhân chính dẫn đến ùn tắc giao thông nội đô.
Sẽ có một dự án BĐS mới thay thế cho cụm nhà máy sắp di dời?
Trong thời gian tới vẫn sẽ còn nhiều dự án cao ốc mọc lên ở những khu đất di dời nhà máy, điển hình như dự án Khu chức năng đô thị tại số 233, 233B và 235 Nguyễn Trãi (Thanh Xuân) mà người dân hay gọi là khu “Cao - Xà – Lá” cũng đã được UBND TP. Hà Nội phê duyệt quy hoạch chi tiết.
Trước thực trạng cao ốc đua nhau “mọc” trên các khu đất di dời nhà máy ở Hà Nội, trao đổi với phóng viên, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Phó Chủ tịch Tổng Hội Xây dựng Việt Nam, Phạm Sỹ Liêm tỏ ra khá băn khoăn, ông tự hỏi: Nhà máy dọn đi theo quy hoạch nhưng việc tái sử dụng những mảnh đất đó có theo quy hoạch không?
Theo ông Liêm hiện vẫn còn nhiều mập mờ ở điểm này. Thực tế ở Hà Nội đã có nhiều dự án nhà ở được làm trên đất di dời nhà máy. Cả khu đô thị rất hoành tráng, hậu quả thấy ngay là nơi đó biến thành khu dân cư đông đúc, lối vào chật chội, ách tắc giao thông…
“Tôi không hiểu quy hoạch thế nào, quy hoạch không thể chỉ dựa trên địa giới từng nhà máy mà phải là cả một khu vực. Tôi thấy nhiều khu vực không có quy hoạch, nếu có thì quy hoạch cũng không đúng.
Hà Nội cũng như nhiều đô thị trên cả nước chỉ quan tâm quy hoạch chi tiết các khu đô thị mới, còn các đô thị hiện hữu theo luật phải có quy hoạch cải tạo thành khu đô thị hiện đại, nhưng ở Hà Nội cứ chỗ nào trống là xây dựng lấn vào, không có quy hoạch cải tạo nào được công bố cho mọi người biết cả”, ông Liêm nói.
Hiện nay Hà Nội đang thiếu không gian công cộng, quy hoạch phải xem xét, không phải chỗ nào dời đi cũng cho xây nhà cao tầng được, phải tùy từng chỗ đất mà cho xây nhà chứ.
Ông Liêm cũng lưu ý thêm: “Quy hoạch đúng theo nguyên lý của các nước là phải do thị trường bất động sản thực hiện, nhưng ở nước ta thị trường bất động sản lại điều khiển quy hoạch. Đây là một nguy cơ, mong Nhà nước, Quốc hội quan tâm, nhất là trong Luật Quy hoạch sắp ra đời”.
Còn theo KTS Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch và Phát triển đô thị Hà Nội cho rằng nếu thành phố không mạnh tay quản lý chặt chẽ quỹ đất sau di dời nhà máy thì nguy cơ quy hoạch bị méo mó là rất cao đồng thời sẽ có nhiều chỉ tiêu quy hoạch không đạt được.
Theo ông, theo quy hoạch chung Thủ tướng phê duyệt đã nêu rõ các khu đất sau di dời cơ sở công nghiệp, nhà máy, trường học, bệnh viện… thì phải ưu tiên xây dựng vườn hoa, công viên, bãi đỗ xe, công trình văn hóa và các dịch vụ công cộng.
